ادبیات نظری و پیشینه تحقیق برنامه ریزی حمل و نقل، سیاست های عمده ی حمل و نقل پایدار

فصل دوم : مبانی نظری تحقیق    17
1-2- مقدمه    18
2-2- مروری بر پیشینه برنامه ریزی حمل و نقل    18
1-2-2-سیر تکامل تفکر برنامه ریزی حمل و نقل شهری در جهان ( پس از دهه 1980):    18
2-2-2-سیر تکامل تفکر برنامه ریزی حمل و نقل در ایران    22
3-2- نظریه‌ها و دیدگاه‌های مرتبط با حمل و نقل پایدار    24
1-3-2- نظریه توسعه پایدار- توسعه پایدار شهری    24
2-3-2-  جنبش نوشهرسازی ( نوشهرگرایی)    27
3-3-2-دیدگاه‌های اندیشمندان حمل و نقل انسان محور    29
1-3-3-2-  جین جیکوبز    29
2-3-3-2- کالین بوکانان    30
3-3-3-2-دونالد اپلیارد    31
4-3-3-2-  پیتر کالتروپ    32
4-2- ابعاد حمل و نقل پایدار شهری    32
1-4-2- بعد زیست‌محیطی حمل و نقل پایدار    33
2-4-2- بعد اجتماعی حمل و نقل پایدار    33
3-4-2- بعد اقتصادی حمل و نقل پایدار    33
5-2- محورهای حمل و نقل پایدار    34
6-2- اهداف حمل و نقل پایدار    35
7-2-راهبردها و استراتژی‌های عمده حمل و نقل پایدار    38
1-7-2-تغییرات در تکنولوژی وسایل نقلیه / سوخت    39
2-7-2-اصلاح نحوه‌ی استفاده از وسایل    39
3-7-2-مدیریت تقاضا    39
4-7-2-استراتژی کاربری زمین    40
8-2- سیاست‌های عمده‌ی حمل و نقل پایدار    40
9-2- اصول برنامه ریزی و سیاست گذاری در دست‌یابی به حمل و نقل پایدار    41
1-9-2- محدودیت تردد وسایل نقلیه    41
2-9-2-تغییر ساختار شهری و کاربری زمین    42
3-9-2-کاهش نیاز به سفر و تقلیل تأثیرات سوء حمل و نقل    43
1-3-9-2-ترویج پیاده‌سازی    43
2-3-9-2- ترویج دوچرخه سواری    43
3-3-9-2-گسترش حمل و نقل عمومی    43
4-9-2-تغییر فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه‌ی شخصی    44
5-9-2-مدیریت تقاضای سفر    44
1-5-9-2- پیش‌بینی پارکینگ‌ها    44
2-5-9-2- پیش‌بینی نیازهای حرکت کالا    45
3-5-9-2- پیش‌بینی نیازهای معلولین    45
6-9-2- ارتقاء کیفیت زیست‌محیطی    45
7-9-2-توجه به نقش شبکه‌ی حمل و نقل در مدیریت بحران حوادث طبیعی    46
10-2-شاخص‌های حمل و نقل پایدار    46
11-2-چالش‌های اصلی توسعه پایدار حمل و نقل    51
1-11-2-چالش‌های پایداری مالی و اقتصادی حمل و نقل    51
2-11-2-چالش‌های پایداری محیطی و بو مشناسی حمل و نقل    51
3-11-2-چالش‌های پایداری اجتماعی و توزیعی حمل و نقل    52
12-2-چارچوب نظری تحقیق    52
13-2-  پیاده‌سازی ( حمل و نقل پیاده‌ محور )    53
1-13-2-  مقدمه    53
2-13-2-  ضرورت و اهمیت موضوع    54
3-13-2- مؤلفه‌های تأثیرگذار در محیط‌های پیاده‌سازی    55
4-13-2-  اصول و معیارهای حمل و نقل پیاده‌سازی    62
5-13-2- راهبردها و سیاست‌های حمل و نقل پیاده‌سازی    63
6-13-2-  نتیجه‌گیری    64
14-2- دوچرخه سواری    65
1-14-2- مقدمه    65
2-14-2-  پیشینه تردد دوچرخه در جهان و ایران    66
3-14-2- انواع مسیرهای دوچرخه    66
4-14-2- عوامل مؤثر در طراحی شبکه دوچرخه سواری موفق شهری    67
5-14-2-  نتیجه‌گیری    68
15- 2- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری    68
مقدمه
ترتیب مطالب فصل حاضر به گونه‌ای است که مبانی نظری و ادبیات تحقیق در حوزه مسائل حمل¬ونقل، به خصوص حمل¬ونقل پایدار از ابعاد مختلف مورد شناسایی و بررسی قرار گیرد. در این فصل ابتدا پیشینه¬ی برنامه¬ریزی حمل¬ونقل به طور عام و حمل¬ونقل خصوصی به طور خاص در جهان و ایران مطرح شده و سپس ابعاد و محورهای مهم موضوع بیان شده و پس از آن بر مبنای ترتیبی که در برنامه¬ریزی راهبردی است اهداف، راهبردها و سیاست¬های حمل¬ونقل پایدار براساس منابع مختلف ارائه شده و در ادامه اصول برنامه¬ریزی و سیاست¬گذاری در دستیابی به حمل-ونقل پایدار براساس موارد قبل بیان شده و در نهایت شاخص¬ها و چالش¬های پیش روی حمل¬ونقل پایدار ارائه شده است.
هدف از تدوين مباني نظري در اين پژوهش، مطالعه¬ی ادبيات نظري مطرح در زمينه موضوع حمل¬و¬نقل پایدار و آشنایی بیشتر با موضوع است تا بتوان داده¬های لازم در مدل¬های تحليلی را بر مبنای آن تعیین نموده و به نتايج علمی و دقیق دست یافت.
2-2- مروری بر پیشینه برنامه¬ریزی حمل¬ونقل¬
1-2-2-سیر تکامل تفکر برنامه¬ریزی حمل و نقل شهری در جهان ( پس از دهه 1980):
از آن¬جایی¬که موضوع و مفهوم حمل¬و¬نقل پایدار (موضوع کلی تحقیق حاضر)، در حوزه حمل¬و¬نقل انسان¬محور می¬گنجد و براساس منابع علمی مختلف، پس از دهه 1980 بود که نگرش برنامه¬ریزی حمل¬و¬نقل به سمت مفاهیم و موضوعات حمل¬و¬نقل انسان¬محور گرایش پیدا کرد؛ بنابراین آن¬چه که نیاز است در این تحقیق به آن پرداخته شود ، بررسی دیدگاه¬های حمل¬و¬نقلی پس از دهه 1980 می¬باشد.

نظريه¬های حمل¬ونقلی انسان¬محور بعد از دهه 1980 :
يكي از مهمترين نظریه‌های ارائه شده در اين دوران ، الگوي وونرف يا آرام سازي ترافيك است كه گرچه به لحاظ نظري در اواخر دهه 1960 تبيين گرديد اما از اوايل 1980 جنبه عمومي و اجرايي به خود گرفت. وونرف¬ها در واقع خیابان‌های واحد همسايگي طراحي شده جهت محدود كردن سرعت خودرو و اولويت بخشي به حركت پياده و زندگي روزانه ساكنان هستند.
از اواخر دهه 1980 سرمايه¬گذاري جهت ايجاد شبكه¬ها و انواع سامانه¬هاي حمل¬ونقل همگاني در شهرها ابعاد بسيار گسترده¬تري يافت و گره¬هاي حمل¬ونقلي به عنوان يكي از مهم¬ترين كانون¬هاي توسعه شهري مطرح گرديدند. نظريه توسعه وابسته به حمل¬ونقل همگاني  كه در برخي متون تخصصي با اصطلاحات و عبارات ديگري چون توسعه پيوسته با حمل¬ونقل همگاني  و توسعه در مجاورت حمل¬ونقل همگاني  نيز ياد مي¬گردد در همين زمان ارائه شد.
از سوي ديگر، در دهه پاياني قرن گذشته و در آستانه هزاره سوم و با تقويت گرايش به رويكردهاي اجتماعي و طراحي شهري در توسعه¬ی بافت¬هاي پيراموني پايانه¬هاي حمل¬ونقلي، در ساليان اخير توسعه حمل و نقل همگاني محور  به عنوان كامل¬ترين ديدگاه معرفي شده است كه برخي از مهم¬ترين ويژگي¬هاي اين¬گونه¬ی اخير، وجود كاربري مختلط در پيرامون پايانه¬ها، توجه به كيفيات طراحي محله، كاهش استفاده از اتومبيل شخصي و گسترش گونه¬هاي ترابري همساز با حمل¬و نقل همگاني به ویژه پياده¬روي و دوچرخه¬سواري مي¬باشد.
از سويي ديگر، دهه 90 قرن بيستم ميلادي هم‌زمان با گسترش مباحث توسعه پايدار در جهان و در شاخه¬هاي گوناگون حرفه¬اي از جمله حمل¬ونقل بوده است. اصطلاح حمل و نقل پايدار  نيز به همين دليل از حدود دو دهه پيش وارد ادبيات تخصصي مطالعات شهري گرديد كه مفهوم آن را مي¬توان به طور خلاصه برگرفته از تعريف اصلي توسعه پايدار، چنين دانست: آن گونه از حمل¬ونقل است كه نيازهاي جابه¬جايي انسان امروزي را بدون آنكه مخاطره¬اي براي نسل-هاي آتي جهت تأمين نيازهاي جابه¬جايي آن¬ها ايجاد نمايد، تأمین كند.
رشد هوشمند  از ديگر نظريات طرح شده در دهه پاياني قرن بيستم است كه ريشه¬هاي آن در توسعه پايدار قرار داشته و به ویژه در جهت مقابله با پراكندگي شهري و حومه¬نشيني، بر توسعه مراكز شهرها بر مبناي حمل¬و نقل همگاني و نيز كاربري زمين فشرده، مختلط، با قابليت پياده¬روي و ايجاد طيفي از انتخاب¬هاي سكونتي تأكيد مي¬نمايد.
در نهایت اين¬كه در آستانه هزاره سوم بر تركيب اصول طراحي شهري و حمل¬ونقل همگاني به ویژه سامانه هاي ريلي در جهت استقرار اجتماعاتي فشرده¬تر، داراي كاربري مختلط و با قابليت پياده¬روي در پيرامون پايانه¬هاي حمل¬و نقلي بيش از پيش تأكيد مي¬گردد. از جمله مهم¬ترين نظريه¬هاي ارائه شده در اين رابطه دهكده¬هاي حمل¬ونقلي است كه منظور ايجاد محلاتي سرزنده¬تر و پايدارتر با محوريت ايستگاه¬هاي حمل¬و نقل همگاني است ( مفيدي شميراني و دیگران،5:1388).