مبانی نظری وپیشینه تحقیق عملکرد تحصیلی و مدلها ونظریات امتحان

تعاريف عملکرد تحصيلي 

از عملکرد تحصيلي تعاريف زير ارايه شده است :

- مقدار دستيابي دانش آموز به هدف‌هاي تربيتي كه معمولاً در حيطة شناختي و در يك موضوع درسي خاص است مي‌باشد (زرین چنگ، 1384).

- تعيين مقدار يادگيري دانش آموزان در طول يك نيمسال تحصيلي و يكسال تحصيلي كه به وسيله يك آزمون در پايان دورة آموزشي اندازه‌گيري مي‌شود(شکوهی، 1390).

- مقدار يادگيري آموزشگاهي فرد به صورتي كه توسط آزمونهاي مختلف دروس مانند: رياضي، علوم و... سنجيده مي‌شود(شکوهی، 1390).

رايج‌ترين ملاك براي تعيين عملکرد تحصيلي ميانگين نمرات دروس مختلف مورد استفاده قرار مي‌گيرد، زيرا داراي ثبات و اعتبار بيشتري نسبت به ساير ملاك‌هاست و دقيق‌تر عملکرد تحصيلي را نشان مي‌دهد(فروتن، 1387).

عوامل مؤثر بر عملکرد تحصيلي 

• آموزش راهبردهاي فراشناختي

لووت  (2008) در پژوهش خود دريافت که آموزش هاي فراشناختي، مهارت ها و  باورهاي جديدي نسبت به عملکرد يادگيري دروس ايجاد مي¬کند و کاربرد علمي اين باورها را براي فراگيران ممکن مي¬سازد و موجب افزايش يادگيري فراگيران مي گردد (به نقل از عابدينی و همکاران، 1389).

• محيط خانواده

صاحبنظران روان شناسان و علوم تربيتي يکي از مهمترين نهادهاي مؤثر بر عملکرد تحصيلي را محيط خانواده بر مي شمارند. زيرا محيط خانواده اولين و بادوام ترين عامل در تکوين شخصيت کودکان و نوجوانان زمينه ساز رشد جسماني، اخلاقي، عقلاني و عاطفي است پدر و مادري که به تعليم و تربيت، سواد، حسن رفتار يا هر نوع پيشرفت اجتماعي بي توجه باشد مسلماً بر پيشرفت تحصيلي فرزند خود تآثير منفي گذاشته است. محيط خانوادگي بيشتر از بهره هوشي کودکان در موقعيت تحصيلي آنان مؤثر است. پس والدين بايد بدانند محيطي که براي مودکان خود فراهم مي کنند بايد محيطي غني و آکنده از صفا و صميميت، مهر و عطوفت و همراه با نظم و انضباط، تفريحات مناسب و گردش هاي به موقع باشد (حجازی و همکاران، 1388).

• بي سوادي يا کم سوادي والدين

اين مورد يکي از عوامل مؤثر در افت تحصيلي دانش آموزان است. پايين بودن سطح تحصيلات و فرهنگ خانواده در درجه اول سبب مي شود که خانواده نتواند کمک هاي درسي لازم را به دانش آموزان ارائه کند و در حل مشکلات درسي آنان را ياري کنند. پايين بودن سطوح تحصيلات خانواده سبب مي شود که والدين نتوانند در خانه از روزنامه، مجلات و کتاب هاي درسي کمکي استفاده کند. در نتيجه فرزندان نيز از اين لحاظ در محروميت به سر مي برند (محمدی، 1386).

• ناکافي بودن امکانات داخل خانه 

فراهم کردن امکاناتي از قبيل ميز، صندلي و اتاق مخصوص در خانواده هايي که در يک اتاق زندگي مي کنند بسي دشوار است برخي از دانش آموزان جاي مناسبي براي درس خواندن در خانه ندارند و مجبور مي شوند براي پيدا کردن مکاني آرام و بدون سر و صدا براي مطالعه به کتابخانه يا مدرسه بروند. بيرون رفتن دانش آموزان از خانه به هر نيتي که باشد ممکن است مشکلاتي براي آنان و خانواده هايشان به وجود آورد. برخي دانش آموزان عادت دارند که شب ها مطالعه کنند.

شلوغ بودن خانه و نداشتن مکاني مناسب باعث مي شود که آنان نتوانند به خوبي از عهده انجام تکاليف خود برآيند و در نتيجه دچار افت تحصيلي مي شوند. بنابراين فراهم کردن امکانات مي تواند در پيشرفت تحصيلي فرد تأثيرات بسزايي داشته باشد. آگاهي والدين از شيوه هاي مطالعه ممکن است دانش آموزان شيوه هاي صحيح مطالعه را نياموخته باشد و ندانند چه موقع، کجا و چگونه بايد مطالعه کنند والدين نيز ممکن است زمينه هاي مناسب مطالعه را براي او فراهم نکرده باشند يا به علت عدم آگاهي از شيوه هاي صحيح مطالعه نتوانند مهارتهاي مطالعه را به بياموزند.

• فقر اقتصادي

فقر اقتصادي خانواده، توان اوليا در تأمين بهداشت، خوراک و پوشاک مناسب، کتب و وسايل کمک آموزشي به صفر مي رساند. اين چنين مشکلات سبب مي شود که دانش آموزان نتواند آمادگي لازم را براي يادگيري وفعاليت کلاسي داشته باشد و در نتيجه انگيزه و رغبت براي يادگيري را از دست مي دهد (خدامی و همکاران، 1390).

• معلمان و اولياي مدرسه 

 معلمان از طريق اولياي مدرسه مي توانند هر يک از دانش آموزان را بشناسند و متناسب با وضعيت روحي و رواني و خانوادگي با آنان رفتار کنند. اگر اولياي مدرسه در ابتداي سال، استقبال خوبي از دانش آموزان داشته باشند و در حد امکان با هديه کردن يک شاخه گل به هر يک از دانش آموزان نگرش مثبتي در آنان ايجاد کنند، مي توانند خوشبيني نسبت به مدرسه و مقدمه علاقه مندي به درس و يادگيري و ايجاد  پرورش ميل و رغبت را در آنان به وجود آورند (سيف، 1388).

ميوکي  (2006) بر اين باور است که تمرکز بر تدريس، رويکردي است که يادگيري مستقل با آگاهي فراشناختي يادگيرنده و خود- مسئوليتي  وي در ارتباط است. اما فراگيران به معلماني نياز دارند که داراي تفکر فراشناختي و باور به استقلال فراگير داشته باشند. وي اصول زير را براي ارتقاي سطح آگاهي هاي فراشناختي و در نتيجه افزايش عملکرد تحصيلي فراگيران، پيشنهاد مي کند: 1- تأمل در تجربيات يادگيري گذشته، 2-تشويق و ترغيب افزايش آگاهي از هدف، 3- ديد انتقادي در ارائه روش هاي تدريس و افزايش آگاهي فراشناختي در مورد تکاليف  و مواد درسي، 4- افزايش آگاهي ها و فرايند هاي فراشناختي در يادگيري کلاسي به منظور رشد استفاده خود کار از آگاهي ها  فراشناختي، 5-تأمل در تجربيات يادگيري خود، 6- ارزشيابي متقابل  معلم و فراگير به منظور نظارت بر عملکرد يادگيري، 7- بحث کلاسي بعد از انجام تمرين يادگيري. وي همچنين راهکارهايي را براي افزايش آگاهي هاي فراشناختي معلمان جهت ارتقا سطح آگاهي هاي فراشناختي فراگيران توصيه مي کند که شامل خود- راهبري و تعامل بين سازمان دهنده درس  و ساير عناصر براي اهداف برنامه ريزي درسي مي شود (سلیمی، 1388).

• استناد بعد از موفقيت و شکست

دانش آموزان، دانشجويان پس از شکست، عموماً بر اهميت علل بيروني (سخت بودن امتحان، عملکرد معلم، محيط آموزشي، محيط خانوادگي و کتاب) تأکيد مي ورزند و بعد تر موفقيت تمايل دارند که بيشتر بر آثار عوامل دروني (کوشش، انگيزه، هوش، فعاليت و دقت) تأکيد کنند، سه ديدگاه در اين باره وجود دارد:

الف) بر طبق ديدگاه اول وقتي دانش آموزي موفق است، مي تواند اعتماد و احساس ارزش شخصي خود را با اسناد کردن عملکرد خود به عوامل دروني افزايش دهد، و بر عکس زماني که به شکست مواجه مي شود،  مي تواند با انکار مسئوليت، عملکرد خود را به عواملي از قبيل: معلم، زندگي خانوادگي دشواري مطالب نسبت دهد و به اين ترتيب از پيامدهاي مخرب عزت نفس اجتناب کند.

ب) اگر دانش آموزان و دانشجويان انتظارات موفقيت داشته باشند و نمره قبولي بياورند و يا انتظار شکست داشته باشند و نمره مردودي بياورند، گرايش خواهند داشت که عملکرد خود را به عواملي پايدار و دروني اسناد بدهند. اما اگر عملکرد آن ها مغاير با انتظارات آن ها باشد، در آن صورت عملکرد خود را به عواملي ناپايدار مثل شانس و آزمون دشوار، اسناد خواهند داد.

ج) از آن جا که عملکرد دانش آموزان و دانشجويان اغلب علني و آشکار است، دانش آموزان و دانشجويان نمره هاي پايين خود را به عوامل بيروني اسناد مي دهند تا از شرمساري شکست تحصيلي اجتناب کنند و نمرات خود را به تلاش يا استعداد خود اسناد مي دهند تا از خود تصور شايستگي و قابليت در ذهن ديگران ايجاد کنند (سيف، 1388).

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

مقدمه 12

مبانی نظری عملکرد تحصیلی 12

تعاریف عملکرد تحصیلی 13

عوامل مؤثر بر عملکرد تحصیلی 14

نظریات موجود در زمینه عملکرد تحصیلی 17

عوامل مؤثر بر عملکرد تحصیلی 23

مبانی نظری مهارتهای اجتماعی 25

هدفهای اجتماعی شدن 27

مولفه های مهارتهای اجتماعی 28

عوامل موثر در رشد مهارتهای اجتماعی 29

مبانی نظری اضطراب امتحان 30

علایم اضطراب 31

عنوان صفحه

مدلها و نظریه های اضطراب امتحان 32

شیوع اضطراب امتحان 33

علایم و نشانه های اضطراب 34

عوامل موثر در بروز اضطراب امتحان 36

تکنیکهای شناختی و رفتاری برای کاهش اضطراب امتحان 40

پیشینه پژوهش 46

پژوهش¬هاي داخلی 46

پژوهش¬هاي خارجی 50

جمع¬بندي